چهار بانوی بهشتی / حضرت مریم

مریم "محدثه"

 

بیشتر اوصافى که قرآن و روایات براى حضرت مریم(س) برشمرده‏ اند به طریق اولى در فاطمه زهرا علیهاالسلام وجود داشت که در ضمن مقایسه آن دو بانو خواهد آمد...

یکى از بهترین روشهاى شناخت بزرگان، مقایسه و مقارنه میان شخصیت، نظریات، رفتار و گفتار آنان و دوستان و دشمنان ایشان مى ‏باشد. امّا این سؤال مطرح است که آیا مقایسه میان حضرت مریم(س) و حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام جایز و بایسته است؟
پاسخ این سؤال مثبت است، چون در طول تاریخ به مناسبتهاى مختلف معصومین علیهم‏ السلام و اولیاء میان آن دو بانوى برگزیده مقایسه به عمل آورده‏ اند. پیامبر گرامى اسلام صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏ آله اولین شخصى است که بارها با مقایسه فاطمه علیهاالسلام با مریم(س) عظمت و برترى فاطمه علیهاالسلام بر مریم(س) را به مسلمانان، بلکه بشریت تفهیم مى ‏نمود. بعد از آن جناب خود حضرت زهرا است که از پدر گرامیشان سؤال مى‏ کنند: «اى پدر آیا من بهترم یا مریم؟! رسول خدا جواب مى‏ دهد: تو در میان قوم و امت اسلامى بهترین هستى و مریم در میان قوم خود»؛ «یا أبه أنا خیر أم مریم؟ فقال رسول اللّه‏ صلى ‏الله‏ علیه‏ و ‏آله : أنت فى قومک و مریم فى قومه».
دانشمندان متأخّر نیز در نثر و نظم زیاد مقایسه به عمل آورده‏ اند که به دو نمونه اشاره مى ‏شود. مرحوم آیة اللّه‏ محمّد حسین اصفهانى معروف به کمپانى در مدح حضرت صدیقه علیهاالسلام اشعار فراوانى دارد؛ از جمله:
هى البتول الطهر و العذراء کمریم الطّهر و لا سواء
او بتول، طاهر و عذراء است؛ مانند مریم طاهره، ولى این دو یکسان نیستند.
شاعرى دیگر چنین سروده است:
إن قیل حواء قلت: فاطم فخرها أو قیل مریم قلت: فاطمة افضل
اگر گفته شود حوا، گویم فاطمه افتخار وى است و اگر گفته شود مریم، گویم فاطمه برتر از اوست.
أفهل لحواء والد کمحمّدٍ؟ أم هل لمریم مثل فاطمة اَشْبُلُ
آیا حوا را پدرى مانند محمّد صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله مى ‏باشد؟ و آیا براى مریم مانند فاطمه، شیربچگانى است.
کلّ لها حین الولادة حالة منها عقول ذوى البصائر تذهل
براى هر یک از آنان به هنگام تولّد حالتى است که از آن حالت عقول صاحبان خرد مى ‏روند.
جناب دکتر بى‏ آزار شیرازى در مقاله‏ اى میان آن دو زن به طور موجز، سیزده مورد مقایسه به عمل آورده است:

 شایستگى بیشتر فاطمه علیهاالسلام براى تقدس

بیشتر اوصافى که قرآن و روایات براى حضرت مریم(س) برشمرده‏ اند به طریق اولى در فاطمه زهرا علیهاالسلام وجود داشت که در ضمن مقایسه آن دو بانو خواهد آمد. در رفتار و گفتار شگفت و رمزآلود پیامبر اکرم صلى ‏الله ‏علیه‏ و ‏آله در باره فاطمه زهرا علیهاالسلام پیام مهمى براى مسلمانان و جامعه بشرى نهفته است. آن پیام عبارت است از اعلام بالاترین تقدس براى فاطمه علیهاالسلام و معیار قرار دادن آن حضرت در سنجش ایمان قلبى و دیندارى مسلمانان. قرآن با تعبیر شگفت «نسائنا» (زنان ما) از فاطمه زهرا علیهاالسلام در آیه مباهله بیان مى‏ کند که فاطمه علیهاالسلام تجلى اوصاف نیک زنان بهشتى بوده، تقدس همه آنها در او جمع است.
  در مقایسه این دو بانوی گرانقدر 40 مورد بیان شده که ما به اختصار به چند مورد می پردازیم:

 ..5 ـ قابله و پرستار هنگام تولد

هنگام ولادت، قابله حضرت مریم و پرستار مادرش همسر حضرت زکریا به نام الیزابت بود، امّا قابله فاطمه زهرا علیهاالسلام چهار زن بهشتى به نام حضرت حوا، آسیه، کلثوم خواهر موسى و حضرت مریم بودند.

6 ـ نامگذارى آسمانى

نامگذارى حضرت مریم توسط مادر ایشان صورت گرفت: «اِنِّى سَمَّیْتُهَا مَرْیَم» و مریم به معناى عابد یا خدمتگزار است.
امّا اسم فاطمه علیهاالسلام از جانب خداوند متعال تعیین گردید. امام صادق علیه‏السلام مى ‏فرماید: «براى فاطمه نزد خداوند نُه اسم است. آنها عبارت‏ اند از: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه و زهرا.»
امام باقر علیه‏السلام در روایت دیگر مى‏ فرماید: «هنگامى که فاطمه زهرا علیهاالسلام ولادت یافت خداوند متعال به فرشته ‏اى وحى نمود تا این نام (فاطمه) را بر زبان محمّد صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏ آله جارى نماید؛ لذا حضرت او را فاطمه نام نهاد.»
از اهل سنّت قسطلانى، زرقانى، غسانى، خطیب بغدادى و حافظ دمشقى با نقل روایت اعتراف کرده‏اند که اسم فاطمه از طرف خداوند بوده است.

7 ـ رویش نیکو و مبارک

خداوند درباره حضرت مریم فرمود: «وَ اَنبَتَها نَباتا حَسَنا». مراد این است که به مریم و فرزند او رشد و پاکیزگى داده شد و به او و هر یک از ذریه و شاخه‏ اى که از تنه درخت وجودى او مى ‏رویَد، حیاتى افاضه شد که آمیخته با نفس شیطان و پلیدى و نفسانیات و وسوسه‏ هاى او نباشد، خلاصه آنکه حیاتى طیب و طاهر و مستمر به او و فرزندش افاضه گردید و نسل پاک او هنوز استمرار دارد و حضرت عیسى علیه‏السلام در حال حیات طیب است.
فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز مبارکه؛ یعنى خیر، سعادت و فزونى، نافع و مقدس و زکیه؛ یعنى نمو و زیادتى و کوثر یا خیر کثیر، کثیر الخیر و کثیر النسل است.
خداوند به او و نسلش پاکى، برکت، کثرت و استمرار بخشید و عمر فرزندش حضرت بقیة اللّه‏ را به استمرار عمر عیسى علیه‏ السلام قرار داد. حضرت زهرا علیهاالسلام پس از شهادت، دو پسر و دو دختر بر جاى گذاشت و به رغم واقعه کربلا که از امام حسن علیه ‏السلام هفت فرزند و از زینب کبرى یک فرزند و از امام حسین علیه‏ السلام جز امام سجاد بقیه شهید شدند وام کلثوم نیز فرزندى نداشت و نیز به رغم واقعه حره، واقعه زید بن على بن الحسین که در مقابل هشام بن عبد الملک ایستاد و سرانجام تمام همراهان او که بیشتر آنها از ذریه فاطمه علیهاالسلام بودند شهید شدند و واقعه فخ که جنگ یکى از نوادگان امام حسن علیه‏ السلام با بنى العباس بود و تمام آنان کشته شدند، نسل فاطمه علیهاالسلام به طور گسترده ادامه یافت و اسلام ناب به دست آنها تا امروز استمرار پیدا کرد و بالاخره امام عصر ـ روحى و ارواح العالمین لمقدمه الفداء ـ که از نهمین نسل فاطمه زهرا علیه االسلام است، ثمره انماء و رویاندن پاک الهى مى ‏باشد و امروز کلمه باقیه على علیه‏ السلام و فاطمه زهرا علیهاالسلام است «وَ جَعَلَهَا کَلِمَةً بَاقِیَةً فِى عَقِبِهِ»، تا حکومت الهى و مورد خواست خدا را برپا نماید.

8 ـ کفیل و سرپرست

پدر مریم قبل از تولّد او وفات یافت و مادرش او را نذر معبد نمود و چون نمی ‏توانست سرپرستى و کفالت او را برعهده گیرد وى را به معبد سپرد. درباره کفالت او میان راهبان معبد اختلاف شد و بر اساس قرعه کفالت او بر عهده حضرت زکریاى پیامبر که شوهر خاله او بود قرار گرفت: «وَ کَفَّلَهَا زَکَرِیّا».
امّا کفیل و مربى فاطمه زهرا علیهاالسلام پدرشان پیامبر اکرم صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏ آله مربى، معلم و هادى تمام مردم بود و تا چندین سال حضرت خدیجه، مادر آن بانو در کنارشان بود.

9 ـ محل تربیت

محل تربیت حضرت مریم مسجد و محراب بود: «کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیْهَا زَکَرِیَّا المِحْرَابَ». محل تربیت حضرت فاطمه علیهاالسلام ، بیت رسول اکرم صلى‏ الله‏ علیه ‏و‏ آله در جوار خانه کعبه در مکه و در مدینه خانه آن حضرت در جوار مسجد و خانه رسول اکرم بود. خداوند از تربیت گاه و خانه او در قرآن به نیکى یاد کرده و فرموده است: «فِى بُیُوتٍ اَذِنَ اللّه‏ُ أنْ تُرفَعَ وَ یُذکَرَ فِیهَا اسْمُهُ...».

10 ـ صاحب محراب

محراب جایى ویژه عبادت است؛ حال چه در مسجد باشد و چه در خانه. حضرت مریم داراى محرابى بود که در آن به عبادت خداوند و ستیز با پلیدى و شیطان مشغول بود: «کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیْهَا زَکَرِیَّا المِحْرَابَ».
حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز داراى محرابى بود که پیامبر و ائمه بارها از آن سخن گفتند. امام صادق علیه‏ السلام مى ‏فرماید: «اذ قامت فى محرابها زهر نورها لأهل السماء.»
امام حسن علیه‏ السلام در روایتى از محراب مادر چنین یاد مى ‏کند: «رأیت أمّى فاطمة قامت فى محرابها لیلة جمعتها.»

11 ـ زیبایى ظاهرى

امام باقر علیه‏ السلام درباره حضرت مریم مى ‏فرماید: «او زیباترین زنان بود؛ اجمل النساء.»
در روایت دیگر نقل شده است که در قیامت زنانى که به خاطر زیبایى خود دچار فتنه شده ‏اند و آن زیبایى را بهانه قرار مى ‏دهند، حضرت مریم را حاضر مى‏ کنند و از آنان مى‏ پرسند آیا شما از حضرت مریم زیباتر بودید؟! در واقع زیبایى آن حضرت حجتى براى سایر زنان است.
از حضرت فاطمه علیهاالسلام در قرآن به کوکب دُرّى یاد شده است و طبق روایات از شدت درخشندگى چهره، آن حضرت را زهرا نامیده ‏اند. پیامبر صلى‏ الله‏ علیه ‏و ‏آله درباره خلقت ایشان فرمودند: «فاطمه حوراء انسیه خلق شده است»؛ یعنى او حوریه‏ اى است به صورت انسان. از مجموع روایات به دست مى ‏آید که بانوى دو عالم، از چهره درخشنده و نورانى و پر تلألؤ بهره‏ مند بودند.
او آن‏چنان زیبا بود که گویى ماه شب چهارده است و پندارى که گردن وى از سپیدى مانند تُنگ بلورى مى ‏ماند، همواره متبسم بود و زمانى که تبسم مى ‏نمود دندانهایش مانند لؤلؤ منظم مشاهده مى‏ شد.

12 ـ قلب پر از ایمان و یقین

حضرت مریم قلبى پر از ایمان و یقین به خداوند داشت. به همین سبب نیز خداوند درباره ایشان مى‏ فرماید: «صَدَّقَت بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَ کُتُبِهِ». روشن است کسى که وحى الهى به پیامبران و تمام وعد و وعید و اوامر و نواهى خداوند و تمام کتب آسمانى را تصدیق مى ‏کند، قلبى پر از ایمان و یقین دارد.
وجود مطهر حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام از هر نوع شرک خالى بود و قلبى که پاک و مطهر از هر نوع آلودگى و دنسى باشد پر از ایمان و یقین است. به طور خاص درباره ایمان و یقین فاطمه زهرا علیهاالسلام روایات متعددى به دست ما رسیده است. پیامبر گرامى صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله در این باره مى ‏فرماید: «یا سلمان إنّ ابنتى فاطمة ملأ اللّه‏ قلبها و جوارحها ایمانا الى مشاشها تفرغت لطاعة اللّه‏.»
تأمل و دقت در خطبه زهرا علیهاالسلام در مسجد مدینه در دفاع از فدک، منزلت ایمان آن حضرت را روشن مى ‏سازد.

13 ـ نیل به آخرین درجه کمال

حضرت مریم(س) و حضرت فاطمه علیهاالسلام هر دو به نهایت کمال ممکن دست یافته بودند. پیامبر اکرم صلى‏ الله‏ علیه ‏و‏ آله فرمود: «مردان زیادى به نهایت کمال رسیدند، امّا از زنان فقط حضرت آسیه دختر مزاحم همسر فرعون، مریم دختر عمران، خدیجه دختر خویلد و حضرت فاطمه علیهاالسلام به نهایت کمال رسیدند.»

14 ـ مقام ولایت الهى

حضرت مریم چنان عبادت پروردگار نمود که خداوند به او ولایت بخشید. از همین ‏رو در باب پیامبرى او اختلاف است و جمعى از مسلمانان او را از پیامبران دانسته‏ اند.
فاطمه زهرا نیز ولیة اللّه‏ بود و مقام ولایت به او اعطا شده بود و پدرش رسول اکرم صلى‏ الله ‏علیه‏ و ‏آله همسرش على علیه‏ السلام و فرزندانش و خود آن حضرت به آن مقام مفتخر بودند.

15 ـ صدیقه و هم‏رتبه با انبیاء

حضرت مریم صدیقه بود: «وَ اُمُّهُ صِدِّیقَة». حضرت زهرا نیز صدیقه بود، لذا یکى از اسامى آن بانو صدیقه است. به طرق متعددِ اهل سنت از عایشه نقل شده که گفت: «ما رأیتُ أصدق لهجة من فاطمه.»
پیامبر صلى الله‏ علیه‏ و ‏آله در روایتى فرمود: «... اى على علیه‏السلام ، همسرى صدیقه مانند دختر من به تو داده شد که من چنین همسرى ندارم.»
امام صادق علیه‏ السلام فرمود: «فاطمه را على علیه‏السلام غسل داد، چون صدیقه را کسى جز صدیق غسل نمى‏ دهد.»
معانى متعددى براى صدیقه ذکر کرده ‏اند:
1 ـ بسیار راستگو؛ 2 ـ کسى که فراوان راست مى‏ گوید؛ 3 ـ کسى که در راستگویى کامل است؛ 4 ـ کسى که هرگز دروغ نگفته است؛ 5 ـ آن‏که سخن خود را باعمل خویش تصدیق مى ‏کند؛ 6 ـ کسى که آنچه خدا به او فرموده و به انبیاء خود امر نموده تصدیق مى ‏کند و در وحى الهى هیچ‏گاه دچار تردید نمى ‏شود.
از آیات و روایات به روشنى به دست مى ‏آید مرتبه صدیقین در ردیف مراتب انبیاء و شهدا مى ‏باشد: «وَ مَنْ یُطِعِ اللّه‏َ وَ الرَّسُول فَاولـئِکَ مَعَ الَّذِینَ اَنعَمَ اللّه‏ُ عَلَیهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ اولـئِکَ رَفِیقا».

16 ـ کمال علم و آگاهى

حضرت مریم از علم و آگاهى بالایى برخوردار بود. قرآن درباره ایشان مى ‏فرماید: «وَ صَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَ کُتُبِهِ». پر واضح است که تصدیق تمام کلمات خداوند و تعالیم وحیانى و کتب انبیاء الهى فرع بر علم و آگاهى داشتن به آنهاست و گر نه تصدیق بدون علم تصدیق نیست، بلکه جهل است.
حضرت زهرا علیهاالسلام نیز در علم و آگاهى به کمال رسیده بود. امام باقر علیه‏ السلام در وجه تسمیه آن حضرت به فاطمه مى ‏فرماید: هر آینه من (خداوند) شیر را به وسیله علم در وجود تو (فاطمه) قطع نمودم؛ «... انّى فطمتک بالعلم.»
علاوه بر گواهى سخنان حضرت فاطمه علیهاالسلام به خصوص خطبه طولانى در مسجد مدینه، میزان علم آن حضرت از پاسخگویى به پرسشهاى زنان و از تبادل افکار با على علیه‏ السلام و ازمصحف فاطمه به دست مى‏ آید.
عمار یاسر درباره آگاهى و علم بى ‏نهایت آن حضرت نقل مى ‏کند: «روزى حضرت فاطمه علیهاالسلام خطاب به حضرت امیر علیه‏ السلام فرمود: على جان نزدیک بیا تا اطلاع دهم شما را از آنچه در گذشته اتفاق افتاد و آنچه در حالِ به وقوع پیوستن است و آنچه در آینده رخ خواهد داد.»

17 ـ عصمت و تطهیر

خداوند هم حضرت مریم(س) و هم حضرت فاطمه علیهاالسلام را تطهیر نمود. قرآن درباره حضرت مریم مى‏فرماید: «وَ اِذ قَالَتِ المَلائِکَةُ یَا مَریَمُ إنَّ اللّه‏َ اصْطَفَاکِ وَ طَهَّرَکِ».
از اسامى حضرت زهرا علیهاالسلام یکى طاهر است و روشن‏ترین و بهترین سخن درباره تطهیر فاطمه علیهاالسلام قول خداوند متعال است که فرمود: «اِنَّما یُرِیدُ اللّه‏ُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهلَ البَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرا».
بدون هیچ تردیدى فاطمه زهرا یکى از اهل‏بیت و از مصادیق قطعى آیه یاد شده است. بیش از بیست نفر از بزرگان محدث و مفسر از اهل سنت اعتراف کرده‏اند که فاطمه زهرا علیهاالسلام جزء اهل بیت در آیه مزبور مى‏ باشد.

18 ـ پاکى از خون زنانه

پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و ‏آله در نامه‏ اى که به نجاشى مى‏ نویسد از مریم با صفت طیبه بتول یاد مى ‏کند. طبق سخن رسول خدا صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله ، مریم مانند فاطمه علیهاالسلام بتول بود: «عن على علیه‏ السلام أن النبى صلى‏ الله‏ علیه ‏و‏ آله سئل ما البتول؟ فانا سمعناک یا رسول اللّه‏ تقول: إن مریم بتول و فاطمة بتول، فقال: البتول لم تر حمرة قطّ، اى لم تحض، فانّ الحیض مکروه فى بنات الأنبیاء».
از رسول خدا درباره کلمه بتول سؤال شد که اى رسول خدا، شما فرموده‏ اید: مریم بتول است و فاطمه نیز بتول است، فرمودند: بتول کسى است که هرگز خون ندیده؛ زیرا خونریزى ماهیانه در دختران انبیاء ناپسند است.
در باره فاطمه زهرا علیهاالسلام احادیث صحیحى بر این معنى تصریح مى ‏کند. دانشمندان بزرگ اهل سنّت نیز به این ویژگى حضرت فاطمه اقرار کرده‏ اند.
قندوزى در ینابیع الموده از رسول خدا صلى ‏الله‏ علیه‏ و  ‏آله نقل مى‏کند که فاطمه بتول نامیده شد؛ زیرا خداى متعال حیض و نفاس را از وى دور فرمود. البته پاک بودن از حیض و نفاس در خصوص فاطمه زهرا علیهاالسلام امرى قطعى است، امّا درباره مریم(س) روایات متفاوت است. در برخى روایات آمده است که ایشان هنگام عادت ماهانه از مسجد بیرون مى‏ رفتند. در این صورت بتول درباره ایشان به معناى بریدن از دنیا و ناپاکیها خواهد بود.

19 ـ پاکدامنى و عفت

قرآن درباره حضرت مریم یادآورى مى ‏کند: «مَرْیَمُ ابْنَتِ عِمْرَانَ الَّتِى أَحصَنَتْ فَرْجَهَا». این عبارت به عفت و پاکدامنى آن حضرت اشاره دارد.
پیامبر اکرم صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله نیز به همین معنى درباره فاطمه زهرا علیهاالسلام تصریح مى ‏کند: «عن الرضا عن آبائه علیهم‏السلام قال: قال النبى صلى ‏الله‏ علیه‏ و ‏آله : أنّ فاطمة أحصنت فرجها فحرّم اللّه‏ ذرّیتها على النار.»
محدّثان و دانشمندان متعددى از اهل سنت این عبارت را درباره حضرت زهرا علیهاالسلام از پیامبر گرامى اسلام صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏ آله نقل کرده ‏اند و به نهایت پاکدامنى و عفت آن بانو اعتراف کرده ‏اند. علامه امینى شانزده نفر از بزرگان اهل سنت را نام مى ‏برد که حدیث مزبور را در کتب خود نقل کرده و بر آن صحه گذاشته‏ اند.

20 ـ فرزند پاک؛ نتیجه پاکدامنى

قرآن در باره حضرت مریم مى ‏فرماید: «مَریَمُ ابْنَتِ عِمْرَان الَّتِى اَحصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ منْ رُوحِنَا». خداوند به دنبال پاکدامنى حضرت مریم، روح خود را در او دمید و نتیجه آن پدید آمدن حضرت عیسى علیه‏ السلام بود.
خداوند امام حسن و امام حسین علیهماالسلام را نیز به دنبال پاکدامنى حضرت زهرا علیهاالسلام به آن بانوى مقدس عطا فرمود. حسان این مطلب را به شعر کشیده و گفته است:
و إن مریمٌ أحصنت فرجها و جاءت بعیسى کبدر الدجى
فقد أحصنت فاطم بعدها و جاءت بسبطى نبىّ الهدى

21 ـ بشارت خداوند به فرزند

خداوند، حضرت مریم را به عیسى (کلمة اللّه‏) بشارت داد و فرمود: «إنَّ اللّه‏َ یُبَشِّرُکَ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ المَسِیحُ عِیسَى ابنُ مَریَمَ».
فاطمه زهرا علیهاالسلام به حسن و حسین علیهماالسلام ـ دو کلمه باقیه و از کلمات تامه خداوند ـ بشارت داده شدند). در حدیث نبوى آمده است که در هنگام ولادت هر یک از دو سرور جوانان بهشت، پیامبر صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏ آله به فاطمه زهرا علیهاالسلام بشارت داد و پیشاپیش تبریک گفت که از او امامى متولد مى ‏شود که اهل بهشت از وى سود خواهند برد.

22 ـ سفارش خدا به احسان به مادر

حضرت مریم بعد از شش ماه باردارى حضرت عیسى علیه‏السلام را به دنیا آورد و ایشان به اذن الهى در گهواره کودکى سخن گفت: «قَال إنِّى عَبدُ اللّه‏ِ... وَ جَعَلَنِى مُبَارَکا أینَ مَا کُنْتُ وَ اَوصَانِى... وَ بَرّا بِوَالِدَتِى...»؛ یعنى... من عبد اللّه‏ هستم و خداوند مرا هر کجا که باشم مبارک قرار داده و مرا به... و احسان و نیکى به مادرم توصیه کرده است.
حضرت فاطمه علیهاالسلام نیز بعد از شش ماه باردارى حضرت حسین علیه‏ السلام را به دنیا آوردو قبل از آنکه حسین علیه‏ السلام فرزندى به نام عبد اللّه‏ داشته باشد به جهت کمال و اوج عبودیت خدا کنیه ابا عبد اللّه‏ را به وى دادند و آیه شریفه: «وَ وَصَّینَا الانسَانَ بِوَالِدَیهِ اِحسَانا» در شأن او و مادر مقدسش نازل گردید.

23 ـ واسطه الحاق نسل به انبیاء

از آنجا که حضرت مریم شوهر نداشت واسطه الحاق حضرت عیسى علیه‏ السلام به نسل انبیاء بود. قرآن مى ‏فرماید: «... وَ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ دَاوُدَ وَ سُلَیمَانَ وَ اَیُّوبَ وَ یوسُفَ وَ مُوسى وَ هَارُونَ وَ کَذَلِکَ نَجْزِى المُحْسِنِینَ. وَ زَکَرِیَّا وَ یَحْیَى وَ عِیسى...»؛ یعنى از اولاد ابراهیم، داوود، سلیمان و... عیسى... بود.
حضرت زهرا علیهاالسلام نیز واسطه الحاق و انتساب نسلش به پیامبر اسلام صلى ‏الله‏ علیه‏ و ‏آله و انبیاء بود. امام موسى بن جعفر علیه‏ السلام در مناظره با هارون الرشید مى ‏فرماید: «خداوند حضرت عیسى را از طریق مریم(س) به نسل انبیاء ملحق نمود و به همین گونه ما را از طریق مادرمان فاطمه علیهاالسلام به نبى اکرم صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله ملحق نموده است.»
از رسول خدا صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله نقل شده که خداوند متعال نسل هر پیامبرى را در صلب خود آن پیامبر قرار داد و حال آنکه نسل مرا در صلب على علیه‏السلام قرار داد.

24 ـ عبادت و قنوت

قرآن در باره حضرت مریم مى‏ فرماید: «وَ کَانَتْ مِنَ القَانِتِینَ»و «یَا مَریَمُ اقْنُتِى لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِى وَ ارْکَعِى مَعَ الرَّاکِعِینَ». طبق دلالت آیات یاد شده آن حضرت داراى دوام طاعت، نماز، طول قیام و دعا بود. ابن خلدون مى ‏نویسد مریم چنان در عبادت پاى فشرد که به او مَثَل مى ‏زنند.
عبادت و مداومت حضرت زهرا علیهاالسلام در طول عمر کوتاهشان بر قیام، نماز و دعا زبانزد است. امام حسن علیه‏ السلام در این باره مى‏ فرماید: «مادرم فاطمه علیهاالسلام را دیدم که در شب جمعه‏ اى در محراب عبادت ایستاده بود و مرتب در حال رکوع و سجود بود تا سپیده صبح آشکار شد و مى ‏شنیدم که مردان و زنان مؤمن را دعا مى ‏فرمود...».
حسن بصرى گوید: در این امت عابدتر از فاطمه زهرا علیهاالسلام پیدا نمى‏ شود، آن‏قدر در عبادت بر سرپا مى ‏ایستادند تا پایشان ورم مى ‏کرد.
ابن فهد حلى در کتاب خود آورده است که صدیقه طاهره در نماز از ترس خدا نفس نفس مى‏ زد. از همه گویاتر اینکه دغدغه حضرت علیهاالسلام در شب عروسى، عبادت و قنوت پروردگار بود. امام على علیه‏ السلام مى‏گوید در شب عروسى فاطمه را نگران و گریان دیدم، پرسیدم: چرا ناراحتى!؟
حضرت زهرا علیهاالسلام پاسخ داد: پیرامون حال و امر خویش فکر کردم که هنگام مرگ و سرازیر شدن به قبر چگونه خواهد بود. امروز از خانه پدر به خانه شما منتقل شدم و روزى دیگر از اینجا به طرف قبر و قیامت خواهم رفت. پس تو را به خدا سوگند بیا تا به نماز بایستیم و با هم در این شب خدا را عبادت کنیم.
قیام، عبادت و قنوت فاطمه علیهاالسلام به حدى بود که بنا به فرمایش رسول اکرم صلى ‏الله‏ علیه‏ و ‏آله آیه شریفه: «الَّذِینَ یَذکُرُونَ اللّه‏َ قِیَاما وَ قُعُودا...» در شأن ایشان نازل شد.

25 ـ خدمتگزار خدا

حضرت مریم به دلیل نذر مادرش خدمتگزار خداوند و خانه او بود: «اِنِّى نَذَرْتُ لَکَ مَا فِى بَطْنِى مُحَرَّرا».
فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز با عرفان، آگاهى و عشق، خدمتگزار خداوند بود. پیامبر اکرم صلى ‏الله‏ علیه‏ و‏ آله روزى از دخترش پرسید: «فاطمه! چه درخواست و حاجتى دارى؟ هم اکنون فرشته وحى در کنار من است و از طرف خدا پیام آورده تا هر چه بخواهى تحقق پذیرد.
فاطمه علیهاالسلام پاسخ داد: لذتى که از خدمت خدا مى ‏برم مرا از خواهش کردن از او باز داشته است، حاجتى جز این ندارم که پیوسته ناظر جمال زیباى والاى خداوند باشم».

26 ـ حضور عبادى در جمع مردان

خداوند به حضرت مریم امر نمود که: «وَارکَعِى مَعَ الرَّاکِعِینَ». لازمه اجراى این دستور، حضور در اجتماع مردان نمازگزار بود و مریم این دستور را امتثال نمود و با راهبان در معبد به نماز و رکوع پرداخت.
فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز براى انجام رسالت الهى و تحقق اهداف پیامبر صلى ‏الله ‏علیه‏ و ‏آله و دفاع از حق و امامت على علیه‏السلام ، با حضور در برخى اجتماعات مردان به وظایف الهى خود پرداخت.

27 ـ برگزیدگى و برترى بر زنان

حضرت مریم برتر از زنان زمانش بود، امّا فاطمه زهرا علیهاالسلام برترین زنان از اولین تا آخرین است. خداوند درباره حضرت مریم مى ‏فرماید: «اِنَّ اللّه‏َ اصْطَفَاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفَاکِ عَلى نِساء العَالَمِینَ». درباره اصطفاى اول در آیه فوق گفته‏ اند گزینش براى تطهیر و رسالت الهى و اصطفاى دوم ـ که همراه با حرف «على» است ـ گزینش و برترى دادن بر زنان مى‏ باشد.
درباره برترى فاطمه زهرا علیهاالسلام بر تمام زنان جهان از اولین تا آخرین ایشان روایات متعددى وجود دارد. روایتى از پیامبر اسلام صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله رسیده که فرمود: «مریم سیده نساء عالم خود بود، امّا فاطمه سیده نساء عالمین از اولین تا آخرین است و به تحقیق چون او در محرابش به عبادت مى ‏ایستد، هفتاد هزار فرشته مقرب به او سلام مى‏ دهند و با همان ندایى که به مریم مى ‏دادند خطاب به فاطمه ندا مى ‏دهند که‏اى فاطمه! خدا تو را برگزید و تطهیر نمود و تو را بر زنان عالمین برترى داد.
ابن ابى الحدید از دانشمندان اهل سنت مى ‏گوید: سخن پیامبر که فرمود فاطمه علیهاالسلام برترین زن عالم است نص و قطعى است.

28 ـ محدّثه و نزول فرشتگان

مریم محدّثه بود و فرشتگان و جبرئیل بر او نازل مى‏ شدند و با او سخن مى ‏گفتند: «اِذْ قَالَتِ المَلائِکَةُ یَا مَریَمُ اِنَّ اللّه‏َ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنه...»(؛ یعنى یاد آر زمانى که فرشتگان به مریم گفتند: اى مریم خداوند تو را به کلمه‏اى از جانب خود بشارت مى‏ دهد... و یا «... قَالَ اِنَّمَا اَنَا رَسُولُ رَبِّکِ لاِءهَب لَکِ غُلاما زَکِیّا...» و «یَا مَریَمُ اِنَّ اللّه‏َ اصْطَفَاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفَاکِ عَلى نِسَاءِ العَالَمِینَ».
فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز محدّثه بود؛ چون فرشتگان و جبرئیل بر او نازل شده، با او سخن مى ‏گفتند. در این باره روایات بسیار و متواتر معنوى وجود دارد و بزرگان اهل سنت با نقل روایات بر صحت مطلب اعتراف کرده‏ اند.
از جمله روایات اینکه امام صادق علیه‏ السلام مى ‏فرماید: «به این جهت فاطمه زهرا علیهاالسلام را محدّثه نامیده ‏اند که فرشتگان از آسمان بر ایشان نازل مى ‏شدند و همانند مریم به او ندا مى ‏دادند که‏ اى فاطمه اِنَّ اللّه‏َ اصْطَفَاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفَاکِ عَلى نِسَاءِ العَالَمِینَ یا فاطمةُ اقنتى لربّک و اسجُدى و ارکَعى مع الراکعینَ». مصحف فاطمه حاصل گفت و گوى فرشته مقرب با آن حضرت بود.

29 ـ تسلى و رفع حزن به وسیله جبرئیل و فرشتگان

حضرت مریم پس از باردار شدن و تنهایى و خوف از زبان مردم، دچار حزن و اندوه گردید. در این حال ندایى آمد که اى مریم اندوهگین مباش، «فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا ألاّ تَحزَنِى...». برخى از مفسران ندا دهنده را حضرت مسیح که در بطن مریم بود دانسته‏ اند و برخى گفته‏ اند فرشته یا جبرئیل ندا داد.
حضرت زهرا پس از وفات پدر دچار حزن و اندوه شدیدى شد. خداوند متعال براى کاستن حزن و اندوه آن بانو و تسلى دادن به وى فرشتگان و جبرئیل را بر وى نازل مى ‏نمود تا به او تسلى دهند و از حزن او بکاهند: «... و کان جبرئیل یأتیها فیحسن عزاءها على ابیها و یطیب نفسها و یخبرها عن أبیها و مکانه...»

30 ـ کرامت و تصرف تکوینى

حضرت مریم به اذن پروردگار درخت خرماى خشکیده را جنباند و بلافاصله درخت میوه‏ دار شد و خرماى تازه آورد و مریم از آن تناول نمود: «وَ هُزِّى اِلَیکِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَیکِ رُطَبا جَنِیّا». شاخه این نخل را به سوى خود تکان ده، رطب تازه بر تو فرو ریزد.
حضرت فاطمه علیهاالسلام نیز داراى کرامات و معجزه‏ هاى بسیارى بود که نشان از تصرف تکوینى آن بانو داشت؛ مانند چرخش سنگ آسیاب؛ و گردش گهواره و آماده شدن غذا بدون آنکه دست انسانى در کار باشد.
اباذر نقل مى‏ کند: «رسول خدا مرا فرستاد تا على علیه‏ السلام را خدمت ایشان دعوت کنم، چون به خانه على علیه‏السلام رفتم و صدا زدم کسى جواب مرا نداد، امّا دیدم سنگ آسیاب خود به خود مى‏ چرخد و گندم را آرد مى‏ نماید و هیچ کس نیز در کنار آن نیست، پس بازگشتم و خدمت رسول اللّه‏ صلى ‏الله‏ علیه‏ و آله عرض کردم چیزى دیدم که نمى ‏فهمم! من در شگفتم که سنگ آسیاب در خانه على علیه‏ السلام مى‏ چرخد و هیچ کس نیز با آن نبود تا بچرخاند.
پیامبر صلى ‏الله‏ علیه ‏و‏ آله فرمود: هر آینه خداوند قلب دختر مرا پر از یقین و وجودش را پر از ایمان نموده است و خداوند از ضعف او خبر دارد؛ لذا به او کمک مى ‏کند و کفایت کارهایش را مى ‏نماید. آیا تو نمى ‏دانى که خداوند فرشتگانى دارد که کمک‏ کار آل محمّد صلى ‏الله‏ علیه‏ و ‏آله هستند؟!»

31 ـ دریافت غذاى بهشتى

از کرامات حضرت مریم(س) این بود که غذاى بهشتى از جانب خداوند دریافت مى‏ کرد: «کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَکَرِیَّا المِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقا قَالَ یَا مَرْیَمُ أنّى لَکِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللّه‏ِ یَرزُقُ مَنْ یَشَاءُ بِغَیرِ حِسَابٍ».
فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز در موارد متعددى غذاهاى بهشتى دریافت نمود. در احادیث آمده است که در یکى از روزهاى سخت زندگى که گرسنگى بر خاندان پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله فشار آورد فاطمه علیهاالسلام وضو گرفت و دست به دعا برداشت و پس از خواندن دو رکعت نماز از خداوند درخواست مائده‏ اى از آسمان نمود. ناگهان ظرفى از غذا و طعام بهشتى نازل شد که بوى عطر آن، منزل على علیه‏ السلام را معطر ساخت.
امام على علیه‏ السلام پرسید: انّى لک هذا؟
حضرت پاسخ داد: هو من عند اللّه‏.
پیامبر اکرم صلى‏ الله ‏علیه ‏و‏ آله که خبردار شد فرمود: حمد و ستایش خداوندى را که دخترى به من عطا فرمود مانند حضرت مریم که «هرگاه زکریاى پیغمبر در محراب عبادت او حاضر مى ‏شد، پیش او خوردنى مى ‏یافت. مى ‏گفت: اینها از کجاست؟
مریم جواب مى ‏داد: از جانب خدا».  این ماجرا را زمخشرى در کشاف نقل کرده است.

32 ـ ایجاد شگفتى در پیامبر

حضرت زکریا چون وارد محراب حضرت مریم گردید، مشاهده نمود که غذاى زمستانى در تابستان و غذاى تابستانى در زمستان نزد مریم است؛ از این واقعه به شگفت آمد، لذا پرسش نمود. «کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَکَرِیَّا المِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقا قَالَ یَا مَرْیَمُ أنّى لَکِ هَذَا...».
فاطمه علیهاالسلام نیز کرامات بسیارى داشت و یا گفتار و رفتارى از آن بانو اظهار مى ‏شد که پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله  یا على علیه‏ السلام  و گاهى اصحابى چون سلمان و اباذر را به شگفتى وا مى ‏داشت.

33 ـ مکرمت امیدبخش

حضرت زکریا علیه‏السلام با مشاهده مائده بهشتى نزد حضرت مریم و شنیدن جمله آن زن که فرمود: «یَرزُقُ مَنْ یَشَاءُ بِغَیرِ حِسَابٍ» امیدوار شد و با خود اندیشید حال که چنین است، رزق یک فرزند از جانب خدا به وى نیز ممکن خواهد بود؛ لذا در سن پیرى با این امید درخواست فرزند نمود.
زهرا علیهاالسلام نیز داراى کرامات و توجهات خاص الهى بود که پیامبر صلى‏ الله‏ علیه ‏و‏ آله ، على علیه‏السلام و به ویژه اصحاب رسول خدا صلى‏ الله ‏علیه‏ و ‏آله مانند سلمان، اباذر و مقداد را امیدوار مى ‏نمود و به آنان دلگرمى مى ‏بخشید.

34 ـ مصائب و سختیها

مصائب و سختیها در مسیر کمال عامل مؤثرى بوده، در تقرب به خداوند نقش روشنى دارد، لذا خداوند تمام اولیاء خود را به مصائب و سختیهاى خاص مبتلا مى ‏نماید. امام صادق علیه‏ السلام از قول على علیه‏ السلام فرمود: «انّ أشدّ الناس بلاء النبیّون ثم الوصیّون ثم الأمثل فالأمثل...».
حضرت مریم متحمل مصائب و بلاهاى زیادى شد. سخت‏ ترین آنها عبارت بود از دورى از مادر و پدر در تمام دوران زندگى، خدمتگزارى بیت‏ المقدس از کودکى، تهمت و سوء ظن مردم در عین پاکى، باردارى و زایمان در تنهایى و غربت، نداشتن محل استراحت و غذا و پناه بردن به کنار درخت خرما، نگهدارى کودک بدون پدر با آن برخوردها و نگاه هاى بد مردم.
امّا مصائب و سختیهاى فاطمه علیهاالسلام از دوران کودکى حد و حصرى نداشت. در بطن مادر تنهایى و نگرانى و حزن مادر را درک مى ‏نمود و چون چشم به دنیا گشود، شاهد اذیت و آزار پدر بود. چندى نگذشت که خود را در کنار پدر در شعب ابى طالب متحمل سختیها دید و غم و رنج پدر را با خود تقسیم مى‏ نمود و در بیم و هراس پدر از مکه هجرت نمود. رنجهاى پدر در مدینه به ویژه جنگ احد را به عنوان نزدیک‏ترین زن به پدر بر خود هموار نمود تا نوبت به وفات پدر بزرگوارش رسید. وفات پیامبر صلى‏ الله‏ علیه ‏و ‏آله با حزن، گریه، مصائب، رنجهاى طاقت فرسا و قتل فرزندش محسن شروع شد و به آرزوى مرگ و شهادت آن بانو انجامید.

35 ـ قذف و نسبت ناروا

مردم نادان حضرت مریم را قذف نمودند و نسبت هاى ناروایى به ایشان دادند. این قذف به رغم آگاهى آنان به پاکى خاندان و شرافت حضرت مریم بود: «قَالُوا یَا مَریَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَیْئا فَرِیّا. یَا اُخْتَ هَارُونَ مَا کَانَ اَبُوکِ سَوءٍ وَ مَا کَانَت اُمُّکِ بَغِیّا».
اى مریم به راستى کار بسیار ناپسندى مرتکب شده‏ اى، اى خواهر هارون! پدر تو مرد بدى نبود و مادرت نیز بدکار نبود.
امام صادق علیه‏ السلام نیز در روایتى طولانى درباره هفت گناه کبیره که در قرآن آمده و هر هفت مورد را برخى از نادانهاى امت اسلامى نسبت به اهل بیت علیهم‏ السلام مرتکب شدند مى ‏فرماید: «... امّا قذف محصنه همان است که برخى بر سر منابر فاطمه زهرا علیهاالسلام را قذف نمودند و نسبتهاى نادرستى به ایشان دادند...».

36 ـ آرزوى مرگ

حضرت مریم از شدت حزن و ترس از تکذیب مردم و افترا آرزوى مرگ نمود و از خداوند آن را درخواست کرد و فرمود: «یَا لَیْتَنِى مِتُّ قبلَ هَذَا».
حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز از شدت حزن و رنج آرزوى مرگ نمود و از خداوند درخواست کرد هر چه زودتر مرگش را برساند: «الهى عجّل وفاتى سریعا». پروردگار نیز دعاى او را اجابت نمود.

37 ـ سکوت و تحریم سخن

حضرت مریم به امر پروردگار در مواجهه با اهانت مردم نادان و مغرض روزه سکوت گرفت و سخن گفتن با آنان را تحریم نمود: «فَلَنْ اُکَلِّمَ الیَومَ اِنسِیّا».
فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز پس از شنیدن اهانت برخى از منبر پیامبر صلى ‏الله‏ علیه‏ و ‏آله در مسجد آن حضرت و اهانت برخى دیگر در آستانه مسجد پیامبر صلى ‏الله ‏علیه‏ و‏ آله و تکذیب دختر رسول خدا صلى‏ الله ‏علیه‏ و‏ آله ، نسبت به آن دو سکوت اختیار نمود و آنان را از گفت و گو با خود تحریم نمود و فرمود هرگز با آنان سخن نخواهم گفت: «فلن اکلم من رأس کلمة».

38 ـ غسل صدیقه به دست صدیق

حضرت مریم(س) پس از فوت به وسیله عیسى علیه‏ السلام غسل داده شد. حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز به دست حضرت على علیه‏ السلام غسل داده و کفن و دفن شد. مفضل از اصحاب بزرگ امام صادق نقل مى ‏کند که از آن حضرت پرسیدم چه کسى فاطمه زهرا علیهاالسلام را غسل داد؟ فرمود: امیرالمؤمنین علیه‏السلام .
مفضل مى‏ گوید من این مطلب برایم بزرگ آمد و تعجب کردم؛ لذا حضرت فرمود: گویا از آنچه به تو گفتم دلتنگ شدى؟
عرض کردم: آرى چنین است فدایت شوم.
حضرت فرمود: دلتنگ مباش؛ زیرا فاطمه علیهاالسلام صدیقه بود و جز صدیق نباید او را غسل دهد، مگر نمى ‏دانى که مریم را جز عیسى کسى غسل نداد.

39 ـ اشتیاق به بهشت

در روایات آمده است که فاطمه زهرا علیهاالسلام و حضرت مریم دو زن از چهار زن بهشتى هستند که بهشت مشتاق آنان است: «اشتاق الجنّة الى اربع من النساء: مریم بنت عمران و آسیة بنت مزاحم زوجة فرعون و خدیجة بنت خویلد و فاطمة بنت محمّد.»

40 ـ بهشت جایگاه ابدى

آیات قرآن و عصمت و سیره حضرت زهرا علیهاالسلام و مریم(س) در این دنیا که روایات و تاریخ ثبت کرده، به خوبى جایگاه ابدى آن دو را نشان مى ‏دهد. افزون بر اینکه روایات اسلامى فراوانى وجود دارد که به صراحت، بهشتى بودن آنان را بیان مى ‏کند. روشنى مطلب به حدى است که آن را جزء ضروریات دین قرار مى‏ دهد. در روایات آمده است که اولین زن، بلکه اولین شخصى که وارد بهشت مى ‏شود حضرت زهرا علیهاالسلام است و بعد از آن جناب نوبت ورود زنان مقدس دیگرى چون حضرت مریم(س) مى رسد.